Carita Wayang

Mikawanoh Perkara Wayang

    Wayang golek teh hiji seni pintonan wayang nu mangrupakeun boneka tina kai nu dimaenkeun ku dalang, nu kawentar tur popiler pisan di Tatar Sunda. Wayang mangrupakeun bentuk teater rahayat nu popiler pisan. Masarakat mindeng ngahubungkeun kecap "wayang" jeung "bayang", dumasar kana sipatna anu ngagambatkeun kahitupan manusa.

    Wayang golek aya dua rupa : wayang holek papak (cepak) jeung wayang golek purwa. Iwal ti wayang wong, pinyonan wayang dimaenkeun ku dalang nu mingoin pintonan sakaligus ngalagukeun suluk, nyoarakeun antawacana, ngatur gamelan, ngatur lagu, jeung sajabana. 

Sakumaha alur carita pawayangan umumna, dina pitonan wayang holek oge biasana boga lalakon-lalakon anu galur atawa caranganana dicokot tuna carita Ramayana jeung Mahabarata anu ditepikeun dina basa Sunda nu diitingbku gamelan Sunda (saledro), nu diwangun ku dua saron, peking, selentem, bonang, bonang rincik, kenong, sapasang goong (kempul jeung goong) . Ditambah kendang (hiji kendang indung jeung tilu kulanter ), gambang jeung rebab.

    Ti taun 1920-an, salila pitonan wayang golek teh teu weleh dibarengan sinden. Malah hartina mah sindenan bisa leuwih kawentar batan dalangna, utamana nalika jaman Upit Sarimanah jeung Titim Patimahtaun 1960-an.

    Fina pitonan wayang golek, lalakon nu ilaharna dipintonkeun nyaeta lalakon carangan, lalakon galur, mahbteu pati mindeng, ieu bisa dijadikeun ciciren kaparigelan dalang dina nyiptakeun lalakon carangan nu alus tur matak dipikaresep. Dalang wayang golek nu kawentar diantara tarkim, R.U. Partasuanda, Abeng Suryana, Entah Tirayana, Apek, Asep Sunandar Suryana, Cecep Supriyadi, jeung lianna deui. 

Pola pangadegan wayang golek nyaeta (1) Tatalu, dalang jeung sinden naek pamggung, gending jejer/kawit , murwa, nyandra, suluk/kakawen, jeung biantara; (2) Babak unjal, paseban, jeung bebegelan; (3) Nagara sejen; (4) Patepah; (5) Perang gagal; (6) Panakawan/goro-goro; (7) Perang kembang; (8) Perang raket; jeung (9) Tutug.

Najan mibanda pungsi relijius (misalna dina ngaruwat), wayang golek kiwari leuwih dominan dipake salaku seni pitonan hiburan rahayat nu mibanda pungsi nu luyu jeung pangabutuh lingkungan masarakat, boh sepititual atawa materil. Ieu hal bisa ditempo dina sawatara kagiatan masarakat nu diramekeun ku pintonan wayang golek, diantarana hajat/kariaan nyunatan, nikahan, jeung sajabana.

Unsur-unsur anu aya dina carita wayang nyaeta sarua saperti unsur anu aya dina wangun prosa lianna, nyaeta unsur intrinsik jeung unsur ekstrinsik. Unsur intrinsik anu aya dina carita wayang nyaeta tema, latar, galur, tokoh, watak, tokoh amanat, sudut pandang, jeung gaya bahasa.dihandap ieu dijentrekeun unsur intrinsik anu aya dina carita wayang :

1. Unsur tema, nyaeta gagasan, pikiran atawa ide utama anu jadi dasar eusi catita nu aya dina catita wayang. Tema manhtupa jiwa ti sakabeh bagian catita nu aya dina carita wayang.

2. Unsur latar, nyaeta sagala pitunjuk atawa katerangan anu aya kaitanana jeung waktu, suasana, ruang, jeung situasi kajadian hiji peristiwa nu aya dina carita wayang. Aya tilu unsur nu dianggep pokok nu aya dina latar, nyaeta latar waktu, latar tempat, jeung latar suasana. 

3. Unsur galur, nyaeta runtuyan carita anu diwangun ku tahapan- tahapan kajadiananu aya nepi ka ngabentuk hiji carita dina carita wayang.

4. Unsur tokoh, nyaeta jalma-jalma anu dicaritakeun jeung loba mawa peran dina hiji carita wayang. 

5. Unsur watak tokoh, nyaeta unsur anu ngagambarkeun karakter atawa watak tokoh nu bisa ditilik tina tilu segi nyaeta : dialog tokoh, penjelasan tokoh sarta panggambaran fisik tokoh.

6. Unsur amanat, nyaeta pasualan, perkara, pesan atawa nasehat nu rek ditepikeun ku pangarang liwat catita wayang.

7. Unsur sudut pandang, nyaeta hiji cara mandang dina ngahadirkeun tokoh-tokoh nu aya dina carita wayang ku nempatkeun posisi diri pangarang dina hiji posisi anu ditangtukeun.

8. Unsur gaya bahasa, nyaeta hiji teknik dina ngolah basa anu dilakukeun ku oangarang dina raraga ngahasilkeun carita wayang anu hirup jeung endah.

Sedengkeun unsur-unsur ekstrinsik anu aya dina catita wayang nyaeta unsur-unsur tiluar anu mangatuhan kana eusi carita anu aya dina hiji catita wayang. Unsur ekstrinsik anu pangaruhan eusi catita nu aya dina carita wayang nyaeta saperti nilai budaya, sosial, politik, adat istiadat, jeung agama.

Tugasnya dibaca setelah dibaca tuliskan dikolom komentar, NAMA, KELAS DAN JURUSAN DENGAN JELAS !!! UNTUK DINILAI